Lào - Quốc gia nhỏ bé ở Đông Nam Á này đang âm thầm vươn lên trở thành ngôi sao mới trong giới sành cà phê đặc sản. Nhờ vào thổ nhưỡng núi lửa màu mỡ và khí hậu mát mẻ vùng cao nguyên Bolaven ở Nam Lào, nơi đây đã sản sinh ra loại cà phê Arabica êm dịu với hương hoa tinh tế, chất lượng vượt trội.

Trong bài viết này, Metrang Coffee chia sẻ tất cả những khám phá về cà phê Lào trong chuyến đi của mình, từ lịch sử lâu đời, hương vị đặc trưng, phương pháp chế biến độc đáo đến những con người tạo nên những hạt cà phê đặc biệt này.
Hãy cùng Metrang Coffee khám phá và bạn sẽ hiểu lý do tại sao Lào xứng đáng có một vị trí trên bản đồ của bất kỳ tín đồ cà phê nào!

Một thế kỷ thăng trầm của cà phê Lào

Điều khiến chúng ta ngạc nhiên nhất là cà phê chỉ mới được trồng ở Lào trong khoảng một thế kỷ. Những hạt cà phê đầu tiên đặt chân lên đất Lào vào đầu những năm 1900, được thực dân Pháp mang đến từ Đông Phi và Indonesia. Giống cà phê được lựa chọn là Arabica.
Ban đầu, người Pháp tập trung trồng cà phê ở miền nam Lào, gần Pakse và cao nguyên Bolaven. Khu vực đồi núi tươi tốt này hội tụ đủ các yếu tố: đất núi lửa màu mỡ, khí hậu mát mẻ và lượng mưa dồi dào - điều kiện lý tưởng cho sự phát triển của cây cà phê Arabica.
Những cây cà phê Lào đầu tiên nhanh chóng phát triển mạnh mẽ trong điều kiện thuận lợi. Đến những năm 1950, đã có hơn 40.000 ha trang trại cà phê xuất hiện khắp miền nam Lào!
Suốt nhiều thập kỷ, cà phê vẫn là một sản phẩm do các hộ nhỏ lẻ tự sản xuất, chế biến và tiêu thụ tại địa phương. Tuy nhiên, tình hình này đã thay đổi vào những năm 1990 khi chính phủ Lào bắt đầu tích cực hỗ trợ mở rộng ngành cà phê. Họ cung cấp đất, nguồn lực và đào tạo cho những nông dân sẵn sàng trồng cà phê.
Ngày nay, hơn 76.000 trang trại cà phê do gia đình tự quản lý rải rác khắp Lào. Mặc dù sản lượng vẫn còn khiêm tốn, những cải tiến liên tục về kỹ thuật canh tác và phương pháp chế biến đã giúp nâng cao cả chất lượng và số lượng cà phê. Cà phê hiện là mặt hàng xuất khẩu có giá trị thứ năm của Lào, mang lại nguồn thu nhập cần thiết cho các cộng đồng nông thôn.

Cao nguyên Bolaven – Nơi hội tụ tinh hoa cà phê Lào

Khi phóng tầm mắt qua cao nguyên Bolaven xanh mướt, chúng ta nhận ra bí mật đằng sau hương vị ngọt ngào, êm dịu của cà phê Lào. Vùng đất cao nguyên này hội tụ đầy đủ các yếu tố lý tưởng để sản xuất ra những hạt cà phê tuyệt vời. Hãy cùng khám phá lý do tại sao khu vực nằm ở phía nam Lào này lại đóng vai trò quan trọng đến vậy đối với sản xuất cà phê chất lượng thượng hạng.
Với độ cao khoảng 1.200-1.350 mét so với mực nước biển, cao nguyên Bolaven sở hữu khí hậu lý tưởng cho canh tác giống Arabica. Nhiệt độ tương đối mát mẻ, lượng mưa dồi dào và đất núi lửa giàu dinh dưỡng tạo nên môi trường nuôi dưỡng lý tưởng cho cây cà phê phát triển mạnh mẽ.
Nhiều thác nước và sông suối trên cao nguyên cũng giúp điều tiết độ ẩm, duy trì độ ẩm ổn định - một yếu tố then chốt khác cho sự phát triển hoàn hảo của quả cà phê.
Ngoài môi trường canh tác lý tưởng, vùng Bolaven còn được hưởng lợi từ nền văn hóa trồng cà phê tận tâm được chăm chút qua nhiều thế hệ.
Kiến thức tích lũy và niềm đam mê nghề nghiệp của họ được thể hiện rõ qua sự chăm chút tỉ mỉ ở từng giai đoạn trồng và chế biến cà phê. Nhiều nông trại độc lập là thành viên của Hiệp hội Sản xuất Cà phê Cao nguyên Bolaven. Được thành lập vào năm 2007, tổ chức này giúp phối hợp nguồn lực và đào tạo để hỗ trợ nông dân áp dụng các phương pháp canh tác tốt nhất.
Thật tuyệt vời nếu chúng ta may mắn được thưởng thức một tách cà phê từ chính tay người trồng địa phương pha chế; hương vị của nó thật tuyệt vời. Vị cà phê đậm đà, sánh mịn quyện lẫn với gợi ý của sôcôla đen và gia vị nâu, tất cả được bao bọc bởi hương cam chanh tươi mát.
Cao nguyên Bolaven, tuy chỉ chiếm diện tích nhỏ bé, đóng góp 40% sản lượng cà phê Lào, lại sở hữu những đặc điểm vô cùng độc đáo khiến nó trở thành vùng đất không thể sao chép cho loại cà phê tuyệt hảo này.

Vị cà phê Lào - Nét văn hóa độc đáo

Chỉ cần một ngụm thôi, chúng ta sẽ bị chinh phục hoàn toàn bởi hương vị cà phê Lào độc đáo và đầy quyến rũ. Êm mượt như lụa, không hề có vị đắng gắt hay chua gắt, những hạt cà phê này khi pha sẽ mang đến một tách cà phê đầy ắp vị ngọt ngào, hòa quyện tinh tế cùng dư vị đất sâu thẳm và hương hoa thanh tao.
Giống cà phê Arabica phổ biến được trồng trên nền đất núi lửa giàu khoáng chất của Lào tạo nên một tách cà phê đậm đà, sánh mịn, lưu luyến trên vòm miệng với hương vị sô cô la đậm đà và các loại hạt. Tuy nhiên, hậu vị cà phê Lào lại vô cùng nhẹ nhàng và tươi sáng với chút hương trái cây thoang thoảng như táo nướng hay cam chanh thanh mát.
Điều đặc biệt thu hút khách chính là hương thơm cà phê Lào vô cùng hấp dẫn, là sự kết hợp hoàn hảo giữa hương cỏ thảo mộc và hương rang đặc trưng.
Một nét đặc trưng khác trong hương vị cà phê Lào là những gợi ý tinh tế của các loại gia vị như bạch đậu khấu, nhục đậu khấu và đinh hương - một dấu ấn thú vị gợi nhớ về ảnh hưởng của thời kỳ thuộc địa Pháp. Tuy nhiên, những hạt cà phê này vẫn giữ được hương vị nguyên bản của vùng đất, không bị che lấp bởi các phương pháp chế biến hay rang quá mạnh.
Với hương vị độc đáo này, cà phê Lào phù hợp để thưởng thức như một ly cà phê sữa béo ngậy hay một tách đen đơn giản. Độ chua vừa phải cũng khiến nó trở thành lựa chọn lý tưởng để pha chế espresso.

Hành trình từ hạt xanh đến quả cà phê chín mọng - Tinh hoa từ núi rừng

Dạo bước giữa những hàng cà phê xanh mướt trên các sườn đồi quanh Pakse và cao nguyên Bolaven, tôi được đắm chìm trong không gian trồng cà phê chủ yếu theo quy mô nhỏ ở Lào.
Mặc dù sản lượng cà phê nơi đây còn khiêm tốn, nhưng phương pháp thu hoạch và chế biến tỉ mỉ, đề cao chất lượng đã đặt nền móng cho những hạt cà phê Lào vô cùng đặc biệt.
Hầu hết cà phê ở khu vực này được trồng tại các trang trại nhỏ do gia đình quản lý, với diện tích trung bình chỉ khoảng một hecta. Những người nông dân tận tâm chăm sóc cây cà phê quanh năm, từ khâu tỉa cành, bón phân đến theo dõi và phòng trừ sâu bệnh.
Nhờ khí hậu cao nguyên lý tưởng cho sự phát triển của giống Arabica, các loại cà phê được trồng chủ yếu ở đây là những giống Arabica chất lượng cao như Typica, Catimor và Bourbon. Vào mùa thu hoạch từ tháng 11 đến tháng 2, những quả cà phê chín mọng được hái bằng tay từng quả bởi các thành viên trong gia đình trước khi được đưa đến nhà máy xay xát ở làng để chế biến ướt.
Đầu tiên, phần thịt quả được tách khỏi hạt, sau đó hạt cà phê được ngâm và sấy khô một phần. Quá trình này giúp lớp vỏ lụa mỏng bao quanh hạt cà phê bong ra, tách biệt khỏi nhân bên trong.
Tiếp theo, cà phê được phơi nắng trên những sạp rộng có mái che trong tối đa 30 ngày. Quá trình sấy khô chậm và ổn định này giúp cà phê phát triển hương vị phức tạp đặc trưng.
Cuối cùng, máy tách vỏ sẽ loại bỏ lớp vỏ đã giòn, hoàn tất hành trình tạo ra cà phê xanh chất lượng cao dành cho cà phê đặc sản.
Nông dân Lào chăm chút tỉ mỉ dành cho việc trồng và chế biến cà phê trên khắp các cộng đồng nông thôn miền núi đã khẳng định sự tập trung cao độ vào đặc tính nguồn gốc và cải tiến không ngừng của ngành cà phê Lào.
Trong bối cảnh một quốc gia đang từng bước khám phá tiềm năng cà phê khổng lồ của mình, việc đề cao các thực tiễn hướng đến chất lượng đã cho thấy một tương lai tươi sáng cho cà phê Lào trên thị trường quốc tế.